تبیین تأثیر معماری نئوکلاسیک قرن 18 و 19 روسیه بر معماری بناهای اداری-خدماتی ایران (دورۀ قاجار و پهلوی اول)

بیان مسئله :یکی از عوامل مهم درک و شناخت عالم تجدد توسط ایرانیان، جنگ‌های ده‌سالة ایران و روس بوده است و سفرهای صورت‌گرفته توسط صاحب‌منصبان به روسیه، به ‌واسطة رخدادهای تاریخی و سیاسی بعد از جنگ، عامل اصلی رویارویی با دنیای جدید و مشاهدة تجدد به ‌شمار می‌آید. از این ‌رو، در راستای تعاملات دیرینه در زمینه‌های مختلف با روسیه و از طرفی به‌ واسطة هم‌جواری دو کشور، به نظر می‌رسد که با انعقاد قراردادهای متعدد، علاوه بر افزایش حضور روس‌ها در ایران (خصوصاً در نواحی شمالی) و ساخت ابنیة مختلف با دانش معماری آن زمان (معماری نئوکلاسیک)، صاحب‌منصبان ایرانی نیز با مشاهدة بناهای نئوکلاسیک روسیه، در راستای نمایش قدرت حکومت خویش، اقدام به ساخت بناهایی با معماری الهام‌گرفته از این سبک در ایران کرده‌اند. هدف :هدف از این پژوهش، بررسی نقش روسیه در نحوة ورود معماری اروپا و عناصر معماری غربی به ایران و شناسایی الگوهای معماری نئوکلاسیک روسی و بازیابی آنها در بناهای اداری-خدماتی ایران است. روش تحقیق:این پژوهش به ‌صورت تطبیقی و با رویکردی کیفی به کمک مطالعات کتابخانه‌ای، اسنادی و میدانی صورت گرفته است که از روش تحقیق تاریخی-تفسیری در گردآوری مبانی نظری تاریخی و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی در حیطة معماری استفاده ‌شده است. نتیجه‌گیری : نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که روسیه نقش بسیار مهمی در ورود عناصر معماری غربی به ایران طی سه مرحلة «درک»، «مشاهده» و «اجرا» داشته است. الگوها در هر سه حوزة پلان، حجم و نما تأثیرگذار بوده‌اند که ظهور مؤلفه‌های عینی، نسبت به دو مؤلفة دیگر، شاخص‌تر بوده است. پارامترهای معماری پرکاربرد این سبک در بناهای اداری-خدماتی ایران عبارت‌اند از: راهروهای طولانی و اتاق‌های متعدد در اطراف آن، سقف شیروانی، بالکن، پنجره‌های نیم‌دایره‌ای و مستطیل‌شکل باریک و بلند و طارمی‌های تزئینی.